Hoe ziet de samenleving er na corona uit?

TILBURG – Terwijl het virus nog voortwoekert, slachtoffers eist, mensen aan huis bindt en organisaties platlegt, denkt men toch al voorzichtig na over de samenleving na corona. De knellende vraag is of deze crisis van zowel gezondheid als economie blijvende gevolgen zal hebben. Dat hangt ten slotte sterk af van hoe diep die is en hoe lang die duurt. Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarkt aan Tilburg University, schetst daarom aan de hand van vier scenario’s hoe de samenleving er na de crisis uit zou kunnen zien. Een scenario Over tot de orde van de dag met een plus lijkt volgens hem het meest voor de hand te liggen.

Korte en lange termijn

Bij een scenario gaat het in de eerste plaats om gevolgen op de lange termijn. Maar op de korte termijn, als de samenleving min of meer vrij is van het virus, zal er al direct van alles gebeuren. We treuren om de mensen die we verloren, en pakken ons werk weer op. En we zijn blij om onze kantoortuin weer eens te zien. We halen feestjes in. Maar wat wil dat zeggen voor de lange termijn?

Scenario 1: Alles wordt anders en beter

We komen tot bezinning en grijpen deze crisis aan om bewust stil te staan bij de wereld om ons heen. Ook leerden we weer wat echt van belang is: gezondheid, werk, inkomen, samenwerking, solidariteit, en de publieke sectoren. Denk dan aan zorg, onderwijs, politie, voedselvoorziening, en een sterke en actieve overheid. We vormen de economie, dus ook de land- en tuinbouw, geheel en al om. En dus de arbeidsmarkt ook tot een waar echt iedereen de kans in heeft om op-en-top mee te doen. Tijdens de crisis hebben we, als je het hebt over online werken, met z’n allen onze vaardigheden flink opgekrikt. We zijn ook gewend om thuis te werken. En zo slagen we er, als het gaat om klimaat, in om de doelen snel te bereiken.

Scenario 2: Toenemende ongelijkheid en spanningen

Hoe mensen, bedrijven en overheden er financieel voor staan heeft zo’n forse klap opgelopen, dat men zeker blijvend op alles moet gaan bezuinigen. Het aantal werkende armen neemt verder toe en de werkloosheid loopt flink op. Lonen stijgen nog amper. De kloof tussen arm en rijk wordt groter. Overheden bezuinigen op zorg, onderwijs en politie. Meer mensen tobben met hun gezondheid en staan er nu alleen voor. Alle landen sluiten de grenzen en gaan over tot regels om de handel van het eigen land te beschermen. De Europese Unie valt uit elkaar. De drang naar het extreme neemt toe en visies botsen hevig. We laten het klimaat voor wat het is.

Scenario 3: Alle dagen feest

We merkten dat iedereen kwetsbaar is, dat we allen het risico lopen om ziek te worden. En dat de volle 100% bescherming nu eenmaal niet altijd te halen is. Zelfs met alle middelen en regels die er zijn. Wie weet wanneer het volgende virus ons treft. We feesten door, nadat we eerder al ‘schijt aan corona’ feesten zagen. Drugs zat. Dus komt misdaad zoals we die kennen van de maffia ook meer voor dan ons lief is. Terwijl de sector van de dure, opvallende mode bloeit, net zoals de plastische chirurgie. In werk en thuiszitten hebben we geen zin meer, en les volgen geloven we ook wel. De robots mogen het werk van nu af aan voor ons doen en het klimaat is onze zorg niet.

Scenario 4: Over tot de orde van de dag

We gaan over tot de orde van de dag. En dus over tot de gang van zaken zoals we die al kenden. Er verandert niet echt veel in vergelijking tot voor de coronacrisis. Als het gaat om klimaat proberen we met net zo veel moeite als eerst om de doelen te halen. Maar ook om onvast werk in te dammen. Tegelijk gaan we iets vaker bij onze ouders of grootouders op bezoek. We durven weer op vakantie te gaan naar het buitenland. Ook weten we nog steeds niet echt hoe we met migratie om moeten gaan.

Een dikke plus?

Volgens Wilthagen lijkt het erop dat, vanuit de kennis die we van mens en maatschappij hebben, het scenario Over tot de orde van de dag het meest voor de hand ligt. Want zo is het ons, volgens hem, na eerdere crises ook min of meer vergaan. Met dan wel een enkele aanpassing, zoals het opstellen van betere regels voor de banken. Wilthagen noemt de scenario’s Toenemende ongelijkheid en spanningen en Alle dagen feest heel erg negatief. Terwijl hij ook zegt dat de kans bestaat dat die twee toch voor een deel uit gaan komen. Hij vindt dat het scenario Alles wordt anders en beter in feite ook erg ver gaat, maar dan aan de positieve kant.

Boeiend vindt hij in welke mate het scenario Alles wordt anders en beter door kan werken in Over tot de orde van de dag. Hij zegt dat dit scenario, dat dus volgens hem uit gaat komen, zo een dikke plus krijgt.

Kees-Luc Simons