Edita Saakian
Samen met Ad Aarts en Piet Looijaard werkte René van de Wiel ruim anderhalf jaar aan Goedvertòld. Het resultaat: een stevig woordenboek van zo’n 400 pagina’s dik, met 5000 Tilburgse vertalingen en volop foto’s erbij. “Het is zo’n boek dat je op tafel legt”, zegt René. “Niet voor de sier, maar juist om in te bladeren. Om samen te lachen, of juist iets van op te steken. Op een verjaardag pak je het erbij, in plaats van weer over voetbal of politiek te beginnen.”
Uit liefde voor het dialect
Het idee voor het boek kwam uit een hele sterke behoefte: Stichting Tilburgse Taol én het dialect weer op de kaart zetten. “De stichting had wat zware jaren achter de rug”, vertelt René. “Er was weinig geld en het dialect raakte steeds meer uit beeld. Maar we wilden iets maken waar mensen écht iets aan hebben.”
Volgens de schrijvers hoor je bovendien het Tilburgs steeds minder op straat. Het verdwijnt langzaam uit het dagelijks leven. “Zeker bij jongeren zie je dat het taalgebruik verandert”, zegt René. “Het dialect zakt weg naar de achtergrond.”
Het project begon met een bestaand boek uit 2004, waarin Tilburgse woorden naar het Nederlands werden vertaald. “Maar daar heb je niks aan als je het dialect nog niet spreekt”, legt René uit. “Dus we zijn het helemaal gaan omdraaien: van Nederlands naar Tilburgs. Daarna hebben we de 5000 meestgebruikte Nederlandse woorden gepakt, de dubbelen eruit gehaald en zo hielden we een flinke lijst over.”
Woorden die je niet meer hoort
Tijdens het maken van het boek doken de schrijvers diep in de rijke taalgeschiedenis van Tilburg. “Er zitten woorden in die ik zelf nog nooit had gehoord”, zegt René. “Zoals valdôodpuntjes– stijve punten aan oude overhemdkragen – of affeseerplèngske. Dat blijkt gewoon een step te zijn.”
Het Tilburgs is altijd in beweging en dat merkt René ook bij de jeugd. “Jongeren gebruiken Tilburgs vooral online, maar vaak zonder de juiste spelling of klank. Dat is logisch, want veel mensen hebben nooit geleerd hoe je het schrijft. Zelfs veel geboren en getogen Tilburgers doen het fout, uit onwetendheid.”
Daarom bevat Goedvertòld niet alleen woorden, maar ook de officiële spellingsregels en klankuitleg van het Tilburgs. “Het dialect is erkend met een officiële spelling. Maar dat weet bijna niemand. En daarom staat het ook zó vaak verkeerd op carnavalskielen.”
Dialect bewaren
Voor René gaat het boek om meer dan alleen woorden. “We willen het dialect bewaren. Niet uit nostalgie alleen, maar omdat het bij deze stad hoort. Het is een levend stukje identiteit. En ja, we zijn ook gewoon trots.”
Dat de stichting weinig middelen had, weerhield de drie schrijvers er niet van het boek uit te brengen. “We hebben sponsors gezocht om het mogelijk te maken. Dankzij hen komt het boek in oktober echt uit, met een eerste oplage van 1750 stuks.” De officiële presentatie vindt plaats op 2 of 9 oktober – die datum ligt binnenkort vast.
LEES OOK:
Taalliefhebbers delen verhalen en koesteren Tilburgs dialect
