Thomas de Zeeuw
Stel je eens voor, jouw vader was militair in het Nederlands-Indisch Leger en werd na de onafhankelijkheid van Indonesië (1949) door onze overheid met zijn hele gezin ingescheept naar Nederland. Op zee werd je vader ontslagen en kwam zodoende als niemand aan in het koude Nederland. Het verblijf is maar tijdelijk, dus slapen op locaties als concentratiekampen kan wel, en omdat het echt maar voor een paar maandjes is, krijgen ze geen toegang tot huisvesting, werk of scholing.
Voor deze eerste generatie Molukkers die in Nederland slecht werden behandeld is voor de Tilburgers onder hen nu dus eerherstel mogelijk. Dit in de vorm van een beschermd bijzondere status van hun graven. Dat betekent dat het graf nooit kan worden geruimd en nabestaanden geen grafrechtkosten meer hoeven te betalen. Vanaf 1 januari 2025 worden de begraafplaats(rechten)verordeningen van gemeente Tilburg namelijk aangepast. Nabestaanden kunnen hierdoor een aanvraag bij de gemeente indienen voor een beschermd bijzondere status voor het graf van hun (voor)ouders.
Reuzen
Op donderdagavond om 19:00 uur namen tientallen Molukse nazaten plaats in de raadszaal voor de informatiebijeenkomst hierover. Aca Siwabessy trapte de avond af met spoken word over ‘de reuzen op wiens schouders haar generatie nog altijd staat’. Siwabessy raakte zichtbaar geëmotioneerd toen ze de namen van haar opa en oma noemde. In Tilburg liggen 56 graven van oud KNIL-strijders.
Daarna was het aan Henry Timisela, directeur van Museum Maluku (Molukken) in Den Haag en als extern beleidsadviseur betrokken bij de gemeente. Hij legde uit dat de avond uit toespraken, informatieverstrekking en de mogelijkheid tot vragen stellen bestaat. Hierna gaf hij het woord aan burgemeester Theo Weterings.
In die speech richtte de burgemeester zich rechtstreeks tot de Molukse gemeenschap in zijn stad. ‘‘Beste mensen, wij zien u. Wij raken steeds meer bekend met uw geschiedenis en wij dragen het belang van die geschiedenis uit en zorgen dat deze geschiedenis meer gekend wordt in het Tilburg van nu.’’ De beelden van de behandeling van dit wetsvoorstel in de raadzaal werden in zijn geheel getoond. Tjali Tuwanakotta (74) noemt het ‘‘iets moois’’ voor zijn ouders. Ze zijn allebei overleden en al lang begraven. ‘‘Ik ben blij dat het nu beschermd blijft. Je voelt je nu gerustgesteld. Dit blijft. Hier hebben we geen omkijken meer naar.’’
Concentratiekampen
Namens de initiatiefgroep bestaande uit nazaten, gaf Michel Patty een toespraak. Hij zei dat de grafstatus een erkenning van het leed is dat de eerste generatie KNIL-Molukkers werd aangedaan, zoals het opvangen in voormalig concentratiekamp Vught, omgedoopt tot ‘Woonoord Lunetten’, en dat ze hierdoor met respect herinnerd zullen worden.
‘‘In een complexe samenleving waarin een ieder-voor-zich-mentaliteit overheerst, kan de geschiedenis van de Molukkers in de vergetelheid raken. Het verhaal moet doorverteld worden.’’
Vanaf 1814 tekenden veel Molukkers voor het KNIL. Door de eeuwen heen waren zij verbonden met de Nederlandse vlag en het Koninklijk Huis. Helaas werden hun trouw en vastberadenheid niet gerespecteerd. ‘‘Ik vergelijk de KNIL-militair, een beetje cru misschien, met een trouwe hond die diende voor een valse baas’’, aldus Patty.
Tenslotte noemt hij de namen van de eerste generatie KNIL-vaders en moeders, gevolgd door een minuut stilte. Timisela ziet hierna de emoties, bij de initiatiefgroep en in de zaal.
Er wordt uitgelegd wie er in aanmerking komen voor deze status, en hoe nabestaanden dit kunnen regelen. In februari-maart 2025 vind de restitutie plaats. Het teruggeven van reeds betaalde grafrechten over een periode na 1 januari 2023.
In december 2022 onderzocht gemeente Tilburg de mogelijkheden voor het toekennen van deze bijzondere statussen. Ruim twee jaar later is het zover. In de ruimte voor de zaal worden drankjes uitgedeeld en schalen Molukse hapjes. De opluchting is zichtbaar op ieders gezicht.
